Bóluefni, sá á kvölina sem á völina.

Ég fór í jarðarför síðastliðið haust. Kvödd var gömul kona sem orðin var södd lífdaga og þráði orðið Sumarlandið. Að fyrirskipan þríeykisins var lítið um kveðjur, hvað þá samræður en þó hinkruðum við nokkur á tröppunum að athöfn lokinni til að spjalla. Engin erfidrykkja sem gerir svona kveðjustund að persónulegum viðburði.  Ég muldraði eitthvað um að fá okkur kaffi en var snarlega kveðin í kútinn. Þó var ég eina löggilta gamalmennið í hópnum. Allir hinir biðu eftir bóluefninu.

Mánuðum saman hefur bóluefninu verið veifað framan í fólk svo það fáist til að halda sér á mottunni. Fyrst alið á óttanum og síðan vonininni veifað í fjarskanum. Þetta er gamla trikkið að veifa ýmist gulrót eða svipu til að stjórna viðbrögðum fólks. Það vekur furðu margra hve vel Íslendingar láta að stjórn. Hver hefði trúað því að Íslendingar myndu þegjandi og hljóðalaust standa í biðröð til að fá afgreiðslu á hinni ýmsustu vöru. Látum vera að fólk standi í biðröð eftir áfengi. Sú einokunarstofnun sem um það höndlar hefur alla tíð haft aðgangsstjórn á guðaveigunum. En þegar langar biðraðir myndast við tuskubúðir og ýmisskonar skransölur verður að segjast að andlitið detti af manni.

En, loksins, loksins. Bóluefnið er komið eða er það ekki? Það fer eftir við hvern er talað. Heilbrigðis veit ekkert í sinn haus. Sagði pöntun komna í höfn en gleymdi víst að ganga frá afhendingartíma svo hugsanlega fáum við það ekki á þessu ári. Forsætis og Bjargvætturinn skárust þá í leikinn og gripu til símans. Enginn svaraði á hinum endanum. Okkur er nú sagt að von sé á 30 þúsund skömmtum til viðbótar fljótlega. Þrjátíu þúsund skammtar duga fyrir 14-15 þúsund manns með heppni eða eftir því hver aðferðarfræðin er við bólusetninguna. Í fyrstu umferð fengu heilbrigðisstarfsmenn og dvalargestir á hjúkrunarstofnunum sinn skammt, en þar sem við síðustu áramót tæplega 35.500 einstaklingar 70 ára+ voru skráðir á Íslandi, vantar nokkuð upp á að þessir yfir 70 nái að klárast með viðbótinni. Hin 35 þúsundin 60-70 mega þá bíða enn lengur.

Það eru plúsar og mínusar við það. Helsti mínusinn er eflaust að einhverjir gætu tekið pestina og ekki lifað hana af. Þetta er möguleiki sem Sótti minnir okkur reglulega á og kallast öðru nafni Svipan. Það er þó ekki sjálfgefið að allir vilji þiggja sinn skammt, því kannski eru ekki allir eins áfjáðir í bóluefnið og fólkið á kirkjutröppunum. Stórir hópar fólks hafa hafnað bólusetningu þrátt fyrir að vinna daglega með Covid sjúka. Kemur þar margt til. Sögur af dauðsföllum, ofnæmisviðbrögðum og öðrum kvillum eru líklegar til að draga úr tilhlökkuninni. En plúsarnir eru þarna líka, því að því lengur sem degst að bólusetja því meiri vitnesja fæst um virkni efnisins og endingu. Með og á móti. Það er því í mörg horn að líta meðan beðið er. 

Hingað til hefur helst verið talað um 3 bóluefni; Pfizer/BioNTech, Moderna og AstraZeneca. Reyndar er nú nefnt til sögunnar Jansen sem ég veit ekkert um. Um rússneska bóluefnið ríkir einhvers konar kaldastríðs hugarfar og enginn vill snerta kínverska bóluefnið. Fyrstu tvö bóluefnin (P/B og M) eru svokölluð mRNA bóluefni. mRNA er smíðað á rannsóknastofum um leið og erfðaefni vírusins er þekkt. Það má fjölfalda eftir þörfum. Því er síðan komið fyrir í örsmáum fitukúlum (nano particles) sem auðvelda því leið yfir fitulag sýnifrumanna. Þar kemst það í snertingu við próteinmaskínu frumunnar (milljónir slíkra maskína eru til staðar í hverri frumu) sem framleiðir gaddapróteinið sem einkenndi vírusinn. Þaðan liggur leiðin í niðurbrotsbelgina sem brjóta það niður í smáeindir sem fruman sýnir á yfirborði sínu. Hver einstaklingur hefur sitt ákveðna yfirborðsmynstur (samanber höfnun líffæra) og þegar framandi mynstur birtist kallar það á skörp viðbrögð ónæmiskerfisins. B frumur og T frumur mæta á staðinn og ónæmisferlið fer að rúlla. Það tekur nokkra daga til að ná þeirri fjölbreytni og styrk sem þarf til að verja einstaklinginn. Oftast þarf að gefa annan skammt til að styrkja varnarhæfni bóluefnisins. Þaðan í frá liggja leiðir þess saman við AZ bóluefnið sem er hefðbundið bóluefni að því leiti að það notar simpansa vírus sem ferju og skeytir DNA-bút gaddapróteins SARS-2 veirunnar inn í DNA apaveirunna. Sýkt frum tekur það upp og flytur inn í kjarna sem framleiðir mRNA sem fer sömu leið og áður sagði yfir á yfirborð frumunnar, þ.s. þar sem það æpir og kallara á ónæmiskerfið að taka eftir sér. Vörn myndast gegn veirunni og allir ánægðir.

Eða er það? Það hefur mikið verið rætt um varnarmátt bóluefnanna sem samþykkt hafa verið. Allir vilja fá það besta og því hefur P/B og M þótt fysilegur kostur, þ.s. þau eru sögð veita 94.5% og 95% vörn á meðan AZ þykir lakari kostur með aðeins 72% vörn.En ekki er allt sem sýnist. Nýlega lýsti Dr. Fauci því yfir að allir þyrftu að nota grímurnar sínar áfram því bólusetningin tryggir ekki 100% vörn gegn sýkingu. Og þá fer maður að spá hvað sé í gangi. Í hverju felst þá vörnin? Hvernig meta fyrirtækin varnarmátt bóluefnisins? Jú þau telja þá sem sýna Covid einkenni þrátt fyrir bólusetningu á móti þeim óbólusettu sem sýkjast. Svo og svo margir bólusettir urðu veikir þótt þeir hafi ekki orðið alvarlega veikir. Gerði AZ þessa úttekt á sama hátt? Nei, AZ gerði PCR mælingar á öllum þáttakendum í lok prufutímans og fann það út að svo og svo margir urðu jákvæðir í PCR prófinu án þess að verða alvarlega veikir. Sumir líka alveg einkennalausir. Þremur vikum eftir fyrstu sprautu varð enginn það veikur að leggja þyrfti inn á sjúkrahús. Þannig að þegar upp er staðið getur allt eins verið að AZ veiti sambærilega eða betri vörn gegn veirunni en P/B og M, því PCR-prófið er jú margfalt næmara en sjúkdómseinkennin.  Að auki er það auðvelt í meðförum, því það kallar ekki á dýran frystigeymslubúnað og er líka 4-7 sinnum ódýrara en P/B sem kemur næst á eftir í kostnaði.

Nú er bara að gera upp við sig hvað skal gera næst.

Kollhnís WHO og sjálfstæði veirunnar

Hans heilagleiki dr.Tedros Adhanom Ghebreyesus, yfirstrumpur og útsendari Kínastjórnar.

 

Loksins að Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar (WHO) átti sig á hvað er í gangi, þótt langt sé í land að hún viðurkenni að eiga hlut að því hvernig komið er fyrir heimsmálum. Haft er eftir háttsettum manni innan stofnunarinnar,Dr. David Nabarro, að ekki sé ráðlegt að loka á eðlilegt líf fólks vegna faraldursins. Slíkt skuli aðeins gera á meðan menn átta sig á hvað er á seiði og hvernig skuli bregðast við enda séu afleiðingar af lokun daglegs lífs aðeins "að gera fátækt fólk fátækara." WHO er að sjá merki þessa í þróunarlöndum. Og nú kemur Evrópusjéff WHO, Hans Kluge fram og tekur í sama streng - rétt þegar búið var að sannfæra alla þjóðhöfðingja Evrópu um að eina ráðið gegn veirunni væri að loka á öll samskipti borgaranna. Þessi viska WHO kemur nú fram eftir að vísindamenn, læknar og reyndar öll vinstri hjörðin hefur miskunnarlaust beitt lokunum á allt mannlíf og þá ekki hvað síst í hinum "upplýsta" vestræna heimi.

 

En bíðum nú við. Var einhver að segja að WHO hefði tekið kollhnís? Ekki hafði Nabarro fyrr lokið máli  sínu en Ghebreyesus tekur vonina til baka. Nú segir hann að hugmyndin um hjarðónæmi sé siðlaus - aldrei hafi neinn reynt að koma böndum á veirufaraldur með  skipulegum aðferðum til að mynda hjarðónæmi. Gefur hann þá lítið fyrir mislinga, rauðuhunda og hlaupabólu party síðustu aldar, þar sem mæður komu saman með börn sín til að tryggja þeim bætta heilsu síðar meir á ævinni. Athugasemd Ghebreyesus er hlægileg. Vilji menn ræða efasemdir um hjarðónæmi og hvort ónæmi sé mögulegt gegn veiru sem, eins og aðrar coronaveirur, á það til að stökkbreytast þurfa þeir að ræða  það á grunni þeirrar þekkingar sem er til staðar ekki á nótum siðferðis. 

 

Hér á landi hefur stefnan frá upphafi verið að loka á pestina. Fyrst hét það að lækka kúrfuna en smám saman hefur þessi ásetningur vikið fyrir verkefninu að halda landinu "veirufríu". Allir sótraftar dregnir á flot til að verja afstöðu 3ja manna nefndar sem engin hefur kosið. Sagt er að við séum nú í 3ju bylgju, en eins og yfirvaldið lætur erum við alltaf í nýrri bylgju í hvert sinn sem smitaður einstaklingur kemur inn í landið. Og nóg er af smituðum á landamærum. Íslendingar búsettir eða í námi hafa snúið heim með sín smit, erlendir starfsmenn og svo náttúrlega "hælisleitendur" sem alltaf er tekið opnum örmum sama hvaða smit þeir bera með sér.  

 

Í Bandaríkjunum þar sem pólitísk hystería ræður för hefur lokunum verið beitt af mikilli hörku. Sérstaklega í ríkjum sem demókratar ráða yfir og í þeim auðvirðilega tilgangi að hefta endurreisn efnahagslífsins. Þetta eru pólitískar aðgerðir magnaðar upp af spennunni sem fylgir forsetakosningunum. Ódýr lyf, eins og hydtoxychloroquine, sem almenningur getur keypt "yfir borðið" eru sögð banvæn af því sitjandi forseti taldi þau til bóta og heilbrigðis yfirvöldum tóks, af einstakri snilld, að klúðra rannsóknunum á því. HCQ veitir zinki aðgang inn í frumurnar þar sem það hindrar fjölföldun veirunnar. Hér heima eru menn ekkert betri. Leyndarhjúpur hvílir yfir meðhöndlun þeirra sem sýkjast sem og þeirra sem eru í áhættuhópi. Engar almennar upplýsingar um hvernig fólk geti búið í hagin fyrir sig umfram upplýsingar um handþvott og grímur; hvaða meðferð fólki stendur til boða þegar það greinist eða hvort fólk verði bara að bíða eftir að veiran sé tilbúin að leggja það að  velli. Leynifélag læknavísindanna stendur vörð um sitt. Við erum ekki komin lengra þrátt fyrir 10 ára skólaskyldu, gagnslaus stúdentspróf og 7 háskóla.

 

En stíflan er að bresta. Sem betur fer er rödd skynseminnar loksins farin að heyrast. Að utan auðvitað, því hér hefur hún verið kæfð með upphrópunum um fjöldamorðingja sem flýta vilja fyrir dauða ömmu og afa. Víða  í Evrópu mótmælir fólk kröftuglega eins og viðbrögð Dr.Nabarro og Kluge bera með sér. En það má líka spyrja sig hvort yfirlýsingar tvímenninganna eigi sér kannski rætur í átökum innan stofnunarinnar um pólitískan tilgang þess að leggja hagkerfi heimsins í rúst.

Á þeim 10 mánuðum sem veiran hefur leikið lausum hala í heiminum hefur ýmislegt fróðlegt komið í ljós. Hún drepur helst þá sem eldri eru og þá sem veikir eru fyrir. Hún lætur ungviðið að mestu í friði og er að því leyti darwinsk í eðli (sic) sínu. Vel þekktar náttúrulegar varnir eins og vítamín og steinefni bjóða henni birginn en sjálf hlær hún að tilraunum manna um gerð veirudrepandi lyfja. Það mátti sjá strax á vormánuðum að hún hélt sínu striki hver sem viðbrögð sóttvarnayfirvalda voru. Hratt ris í upphafi og langur hali eftirhreytutilfella með tilsvarandi hárri dánartíðni. Hún fór í sumarfrí í Evrópu en herjaði því harðar á suðurhveli jarðar á meðan. Í Bandaríkjunum tók hún sér ekkert frí því landið er viðfemt og býr við fjölbreytilegar aðstæður; landfræðilega og pólitískt. Þá töldu menn réttilega að hafa mætti hemil á henni ef þeir bara hleyptu henni ekki að vitum sér. Stjórnvöld víða um heim settu á grímuskyldu en gleymdu því að fólk sem ekki er vant að bera grímur hefur allan gang á því hvernig það umgengst þær. Grímunotkun hefur því ekki borið tilætlaðan árangur. Kannski engan árangur eins og sést á þessu línuriti frá nokkrum mannmörgum hreppum í Kaliforníu, sem sýnir gang veirusýkinga og grímuskyldu. Sama mynstur má einnig sjá um alla Evrópu. Eftir sem áður snúast varnir um handþvott og káf í andliti. Aðeins í margmenni geta grímur hugsanlega minnkað eitthvað veirumagnið sem berst í fólk og það þá aðeins ef fólk fer rétt með þær.

 

Síðan í sumar hefur staðan breyst nokkuð. Veiran veður yfir á ógnarhraða samkvæmt PCR mælingum. Kannski á full miklum hraða því hún má varla vera að því að sýkja fólk almennilega hvað þá að drepa. Kúrfan fyrir þá sem jákvæðir eru er nú margföld á við það sem var í vor en fyrir þá sem látast hreyfist hún varla. Í Bandaríkjunum, sem eru nokkurs konar rannsóknastofa allra hliða mannlífs, þar hefur hvert ríki haft sinn háttin á hvernig brugðist er við veirunni. Sum ríki hafa haft strangar lokunarreglur, önnur brugðist seint eða sértækt við og enn önnur ekkert gert í  málinu. En þegar upp er staðið og menn skoða gröf yfir gang farsóttarinnar í hverju ríki fyrir sig gæti enginn sagt fyrir um hvar eða hvenær fyrirskipun um lokun var tekin. Veiran virðist bara ná ákveðinni þéttni í samfélaginu og malla þar í rólegheitum þar til hún er tilbúin að hefja nýja árás eða ljúka sér af.      

 

 Þetta graf sýnir gang faraldursins í Bretlandi; upphaf sýkingar auk seinni bylgju ásamt dánarhlutfalli í hvorri bylgju fyrir sig.

 

En lífið hefur fleiri hliðar en bara að forðast eina pest. Við þurfum að framleiða til að lifa, borða, eiga samskipti við aðra. Leita læknis vegna ýmissa annarra kvilla sem hrjá okkur, misalvarlega, suma jafnvel lífshættulega. Allt þetta kallar á að hér sé heilbrigður hagvöxtur sem stendur undir þessu sem við almennt köllum velferð. Að lifa með veirunni er ekki að breiða yfir haus og láta segja okkur hvað má og hvað ekki.  Við eigum að hliðsetja veiruna og takast svo á við lífið af ábyrgð. 

 

p.s. Nú er búið að sýna fram á að "töfralyfið" Remdesivir er ekkert að standa undir öllu hæpinu. Sú uppgötvun kemur þó ekki fyrr en framleiðandinn Gilead, ábyrgðamennirnir Fauci og Gates  hafa margfaldað milljónirnar sína exponential.  

Að vera fyrstur

Hvað kemur til að mannvinurinn mikli Bill Gates stekkur upp á nef sér og vænir Lyfjaeftirlits stofnun Bandaríkjanna (FDA) um undirlægjuhátt við Trump og varar landa sína við að þiggja bóluefni sem Trump stjórnin vill gefa henni? Maðurinn sem hefur helgað líf sitt leitinni að bóluefni sem linað gæti þjáningar fátækra í þróunarlöndum. Maðurinn sem barist hefur af hörku gegn anti-vaxxers sem ekki hafa vilja þiggja af gnægtarbrunni gæsku hans tekur sér nú stöðu við hlið þeirra. Maður verður létt hvumsa.

En svo minnist maður þess að Bill Gates og frú eru stærstu einstöku kostunaraðilar Alþjóða heilbrigðis stofnunarinnar nú þegar Bandaríkin hafa sagt sig frá henni. Bill Gates er nánast eigandi stofnunarinnar eftir að hafa lagt henni til $2.4 milljarða síðan árið 2000. Á síðasta ári nam beinn stuðningur hans $250 milljónum og er þá ekki talin með fyrirtæki og stofnanir sem hann á drjúgan hlut í en bera ekki nafn hans. Ólíklegt er að skálkurinn Tedros Adhanom  Ghebreyesus væri nú höfuð stofnunarinnar ef ekki hefði notið stuðnings hans og Kína við ráðninguna. WHO og Gates eiga mikið undir að "rétta" bóluefnið komi fyrst á markað enda hefur Gates ásamt fleiri stórlöxum (t.d. George Soros, Anthony Fauci) veðjað á að Gilead verði fyrst í mark. Gilead* er eitt af mörgum lyfjarisum sem lagt hefur WHO til fjármagn og vill líklega fá eitthvað fyrir sinn snúð. Gilead er einnig fyrirtækið sem framleiðir lyfið Remdesivir og græddi á tá og fingri þegar WHO, FDA og CDC lögðust á eitt við að kveða niður orðróm um gagnsemi Hydroxychloroquine vegna CoV-19. Hræbillegt lyf sem nú hefur verið sýnt fram á að dugar vel sem fyrsta vörn gegn sjúkdómnum, en eitthvað varð að gera svo hluthafarnir töpuðu ekki á fjárfestingunni. En nú steðja ógnir að. Talið er að AstraZeneka og/eða Pfizer, jafnvel Moderna geti orðið á undan með bóluefni (þrátt fyrir smá hikst) og þá ríður á að bregða fæti fyrir sigurvegarann. Að það geti svo komið Trump illa er bara bónus. 

En kannski er þetta ekki bara einföld spurning um peningar, kannski er þarna líka spurning um orðspor. Fyrr í þessum mánuði þurfti WHO að viðurkenna að þeim hafi orðið á í messunni. Aðeins viku eftir að hafa gefið út yfirlýsingu um að lömunarveiki hafi nú verið útrýmt í Afríku þurfti WHO að gefa út viðvörun um að bóluefnið sem notað hefur verið hafi orsakað lömunarveiki af týpu 2. Tilgreind eru 2 tilfelli í Súdan, en staðreyndin er sú að veikin hefur grasserað í Chad, Eritreu, Eþíópíu og allar götur þvert yfir Afríku til Nígeríu. Auk þess eru börn að veikjast eftir bólusetningar í Pakistan og Afganistan en þar grasserar að auki "wild type" (þ.e. sjálfsprottin) týpa 2 lömunarveiki. Týpa 2 er veikluð veira ólík bóluefninu sem við fáum þegar við ferðumst til þessara landa. Meira en 200 tilfelli hafa verið skráð síðan 2018 en engin leið að staðfesta að þar hafi engu verið leynt. Þó er vitað að Eþíópía lét eyða 7000 skömmtum af týpu 2 bóluefninu eftir svipaðan faraldur þar í landi. Það er ansi hart að eftir 30 ára vinnu og $16 milljónir skuli bólusetningar nú vera einn helsti valdur lömunarveiki í Afríku. Bill Gates hefur lagt mikla peninga í þetta prógram, sem hugsanlega hefði aldrei farið af stað ef hans hefði ekki notið við. Orðspor er því mikilvægt og gott að geta varpað athyglinni annað. 

Fæstir hugsa út í hvernig bóluefni verður til. Hugsanlega sjá menn fyrir sér hvítklætt fólk með hanska og grímur flytja vökva milli glasa á dauðhreinsaðri rannsóknastofu. Það er myndin sem fjölmiðlar varpa að okkur. En áður en bóluefnið kemur til okkar er búið að gera margvíslegar tilraunir með það. Mýs, rottur og mjög líklega apar koma þar við sögu. Og svo eru það menn. Fólk í fátækum þróunarlöndum er tilraunadýr áður en óhætt er að kynna okkur fyrir töfralyfinu sem á eftir að verja okkur fyrir aragrúa af sjúkdómum. Rússland, Kína, Indland og Suður-Ameríka hafa löngum verið þar fremst en eftir því sem efnahagur þessara landa hefur batna hefur orðið erfiðra að fá fólk til að taka þátt. Nú hafa Suður-Afríka og Kenýa tekið við. Samkvæmt clinicaltrials.gov eru yfir 2000 tilraunir með bóluefni og lyf ýmist í gangi eða á teikniborðinu í Suður-Afríku. Þótt margar þessara tilrauna bæti líf okkkar, þá eru aðrar sem skilja eftir ómældan skaða. Skaða sem oft er ekki bættur.   

Týpu 2 lömunarveikisbóluefnið var gefið að undirlagi Global Polio Eradication Initiative sem fjármagnað er af Bill&Melinda Gates stofnuninni. GAVI Vaccine Alliance sem einnig er fjármagnað af Gates er nú að gera 3ja fasa tilraunir með CoV-19 bóluefni á um 20 þúsund Suður-Afríku búum. Við skulum vona að þar fari betur. 

 

*https://www.dr-rath-foundation.org/2019/01/world-health-organization-gates-foundation-now-second-largest-funder-after-u-s-government/ 

 

Hvernig skal tekið á móti vágestinum?

Viðbrögð við Wuhan faraldrinum hafa verið á ýmsan veg, en eftir því sem ferli farsóttarinnar vindur fram koma fleiri möguleikar í ljós. Blóðvökvagjafir, lyfjakokteilar og náttúrulegar varnir eru á borðinu hver um sig studd vísindalegum rökum. Sem eldri borgari varðar mig um hvað er að gerast í heimi covid-vísindanna og vegna skorts á upplýsingum frá hinu heilaga þríeyki fer ég mínar egin leiðir við að afla mér þeirra. Í dag er það tiltölulega auðvelt því of mikið hefur nú þegar verið birt til að læknavísindin geti aftur vakið upp mátt töfralæknanna. Því síður dugar það Kára að uppnefna fólk sem andmæla tillögum hans, því við erum komin þónokkurn spöl frá miðöldum og látum ekki lengur þagga niður í okkur.

Svo, hvar liggur varnarlínan í dag?

Vonir sem bundnar voru við blóðvökvagjafir munu ekki duga nema fyrir fáa. Mótefnin í blóðvökvanum þurfa að vera í háum títer til að gagnast sem best og þau þarf að gefa mjög snemma í ferlinu. Innan við 4 daga frá innlögn. Mótefnin í blóðvökvanum gegn veirunni geta linað sjúkdómseinkenni og flýtt fyrir bata. En misjafnt er hve mikið hver einstaklingur framleiða af mótefnum gegn veirunni og þau hafa aðeins ákveðin líftíma. Blóðvökvagjöf er líka háð því að fólk sé tilbúið að koma inn og láta tappa af sér. Því mun aðferðin aldrei gagnast nema tiltölulega fáum. En er á meðan er.

Lyfjanotkun er flóknara mál og kannski aldrei eins og nú eftir að pólitíkin komst í spilið. Án þess að hafa fullvissu fyrir því grunar mig að hér heima byggi lyfjagjöf helst á notkun stera. Þá er Dexamethasone líklegasti kandidatin, þótt nýlega birtar niðurstöður sýni að aðrir sterar komi einnig að notum. Dexamethasone bætir lífslíkur inniliggjandi sjúklinga umtalsvert. Það sýna líka nýlegar niðurstöður belgískra lækna um notkun lágskammta Hydroxychloroquine (HCQ) gjafa, en á það má víst ekki minnast því þá fer hið heilaga apparat á hvolf. En HCQ kemur að bestu notum þegar sjúkdómurinn er á byrjunarstigi.Það ætti því að vera undrunarefni hvers vegna stóru rannsóknirnar á vegum OCEBM og WHO leyfðu sér að nota margfalda ráðlagða skammta til að kanna réttmæti fyllyrðinganna um gildi HCQ þegar þær komu fyrst fram. Skammtar sem kölluðu fram margvíslegar aukaverkanir og hugsanlega óþarfa dauðsföll. En eftir að hafa fylgst með pólitíkinni sem umlykur lyfjabransann og hatrið á Trump (sem missti út úr sér að honum litist bara vel á HCQ- meðferðina) á maður víst ekki að verða hissa þótt fæti sé brugðið fyrir óæskilega upplýsingar. 

Sjúklingur á áttræðisaldri tjáði sig í Morgunblaðinu í vikunni og kom þar í ljós að hann hafði fengið veirulyfið Remdesisivir ásamt súrefnisgjöf. Við þær aðstæður er Remdesivir líklegast til að koma að gagni, þ.e. meðan sjúklingur er á súrefni en áður en hann þarf á öndunarvél að halda. En ólíkt hinum tveimur lyfjunum sem nefnd eru, þá er Remdesivir rándýrt lyf og til í takmörkuðu magni. Samkvæmt athugun frá BNA kostar meðhöndlun hvers covid-19 sjúklings $3200 á meðan Dexamethasone meðhöndlun kostar innan við $100. Ennþá ódýrara væri að setja alla á lágskammta HCQ strax við greiningu og losna við sem flestar innlagnir. Það er því undrunarefni öllum sem skoða þessa belgísku rannsókn, sem náði til 8000 einstaklinga, hvers vegna stóru rannsóknirnar sem OCEBM og WHO settu af stað til að kanna gagnsemi HCQ, studdust við margfaldan ráðlagða skammta af lyfinu sem aftur kallaði fram margvíslegar aukaverkanir. 

En meðan beðið er eftir brúklegu bóluefni er ekki úr vegi að skoða nýlega rannsókn á vegum Southhampton háskólans og lyfjaþróunarfyrirtækisins Synairgen. Um er að ræða tvíblinda rannsókn með lyfleysu viðmiðunarhópi, þar sem könnuð voru áhrif beta-interferon nefúða og komist að áhugaverðri niðurstöðu, þ.e. að 79% þátttakenda í áhættuhópi áttu síður á hættu að verða alvarlega veikir af vírusnum borið saman við sambærilegan hóp sem fékk lyfleysu. Öndunarörðuleikar voru jafnframt tvöfalt minni en þeirra í lyfleysu hópnum. Beta-interferon er nú þegar notað gegn MS og því eru verkanir þess kunnar. Úrtakið var 101 og því þarf að prófa þetta í stærri hópi, en það lofar góðu.     

Beta-interferon er náttúrulegt boðefni sem er framleitt í sýktum frumum. Það virkar bæði innan og utan frumu, hindrar m.a. fjölföldun RNA sem er veirunni nauðsynlegt til að hún nái að fjölga sér og eftir losun úr sýktri frumu binst það sama viðtaka sem veiran notar til að komast inn í frumur. Nokurskonar lok, lok og læs protein sem gagnast ekki bara gegn þessari veiru heldur getur líka gagnast gegn öðrum veirum, s.s. flensuveirum. Gæti verið mjög spennandi valkostur þegar hin árlega flensa heldur af stað í hrigferð sína um hnöttinnog hittir fyrir covid-sjúka.

Það þarf greinilega að hafa margt í huga þegar pestin er annars vegar. Eftir sem áður er vænlegast að þvo sér vel um hendur, passa upp á fjarlægðarmörk og bera grímu í mannþröng og koma þannig fyrir smit.

 

Var ákvörðun yfirvalda að loka landinu réttlætanleg?

Eftir um 2ja mánaða tilraun með að opna landið fyrir túristum ákvað ríkisstjórnin að loka því aftur og kæfa í fæðingu þá veiku von sem kviknað hafði hjá ferðaþjónustinni um áframhaldandi líf. Óskiljanleg aðgerð þar sem smitin sem uppgötvuðust á landamærunum reyndust flest vera hjá Íslendingum, hælisleitendum eða farandverkamönnum á íslenskum vinnumarkaði. Túristarnir höfðu passað sig fyrir ferðina enda ekki áhugasamir að eyða fríi sínu í einangrun í framandi landi. Aðgerð stjórnvalda var mun harkalegri en við hafði mátt búast sem vekur upp grunsemdir að  Þríeykið hafi kannski full mikið tak á hinu pólitíska stjórnvaldi. Þar til nú hafa menn haft þann skilning að hlutverk þess sé með réttu að hafa yfirsýn yfir samspil allra þátta þjóðlífsins; taka mið af því. Því þótt heilsa þjóðar sé mikilvæg er hún þó aðeins einn þáttur í því ferli sem samfélag manna byggir á.

 Það sem upphaflega átti að vera aðgerð til að fletja út kúrfuna til að bjarga vanbúnu heilbrigðiskerfi er nú orðið að hreintrúarstefnu þar sem allri ógn skuli bægt frá landinu. Þessi sótthreinsun er eflaust sett fram í þeirri trú að bóluefni við óværunni sé rétt handan við hornið. Engin vissa er þó fyrir því að það gerist og því fjölgar sífellt í þeim hópi sem tapað hefur trú á "vísindin" sem ekkert hafa fyrir sér annað en stjórnlyndi berskjaldaðra trúarbragða, sem treysta okkur ekki fyrir vitneskjunni sem þau þó þekkja. 

 Staðan í dag er hinsvegar sú að nú geta allir aflað  sér þeirra upplýsinga sem þeir telja þörf á og það án aðkomu stjórnvalda eða misviturra fréttamiðla.    Almenningur hefur nefnileg lært að googla.                                                          

Þá er ekki skrýtið þótt spurningar vakni um hvort aðgerðir sem hér var tekið til hafi ekki verið full harkalega. Í þessari seinni bylgju var stærsti hópurinn sem veiktist á aldrinum 20-50 ára. Fólk á besta aldrei sem gerði ekki annað af sér en njóta frelsis. Aðeins 3 hafa verið lagðir inn á sjúkrahús og enginn látist. Ef maður skoðar þessar tvær myndir hér til hliðar þá sýna þær svipaðan feril smita í Frakklandi og hér, frá því pestin hélt innreið sína þar til fyrir nokkrum dögum. Efri myndin sýnir að smit í seinni bylgju eru að ná sömu hæðum og í upphafi. Seinni myndin er hins vegar áhugaverðari því hún sýnir að dánartíðnin er nánast engin í þessari bylgju sem nú stendur yfir, þrátt fyrir öll smitin sem nú eru að greinast. Nákvæmlega sömu mynd má sjá af sýkingum og dánartölum frá Spáni og reyndar flestum þeim löndum sem fóru sem verst út úr fyrstu bylgju. Hvað veldur? Ekki gott að segja, margt spilar saman. En fólkið sem nú sýkist er að jafnaði yngra, fólk er meðvitaðra að bera ekki smit í þá sem veikir eru fyrir og vitneskja heilbrigðisstarfsfólks er snöggtum meiri nú en við upphaf ferilsins. Nýlegar rannsóknir sýna líka að frumur sýktra eru ekki bara að mynda mótefni heldur eru T-frumur einnig að byggja upp minni fyrir veirunni. Jafnvel talið að einhverjir búi að T-frumu minni frá fyrri sýkingum af völdum kórónaveira, sem verji þá líka fyrir þessari veiru. T-frumu minnið er mun varanlegra en mótefnin.  Og svo má ekki gleymast að meðferð og lyfjagjöf hefur tekið miklum framförum á þessum mánuðum síðan við kynntumst kvikindinu fyrst. Kem að því síðar, en verð að segja, að þessar myndir styrkja mig ekki í trúnni að ákvörðun yfirvalda við að rústa hagkerfi Íslands sé réttlætanleg.          

 

 

 

Mynd 1. Fyrsta og önnur bylgja sýkinga í Frakklandi

Mynd 2. Dánartölur franskra sjúklinga í 1. og 2. bylgju sýkinga

 

Hver vill láta bólusetja sig?

Það er farið að gæta verulegrar þreytu gagnvart fréttaflutning og umvöndunartón hinnar Heilögu Þrenningar sem svo er kölluð. Þurr upptalning á tilfellum, hvar smitin áttu sér stað, hvert þau voru rakin og hvernig við eigum að haga okkkur getur tekið á, þegar maður vil bara halda áfram að lifa lífinu. Ekki endilega alveg eins og ekkert hafi í skorist, því flest gerum við okkur grein fyrir að líf eftir covid verður ekki eins og áður. Til þess þarf maður ekki að vera neitt séní. Við viljum miklu frekar fá að vita hver staðan er, hvernig við verðum meðhöndluð ef við sýkjumst og hvenær við getum aftur um frjálst höfuð strokið. 

Stöðuna verðum við því að taka á Youtube eða google, því þrenningin er varkár um slík svör. Í upphafi faraldurs var ofvitinn Kári fullur af bjartsýni; taldi jafnvel að við sæjum fyrstu bóluefnin koma á markað fyrir áramót og það þótt hann hafi vitað að illa hefur gengið að framleiða haldbær bóluefni við náskyldum ættingja veirunnar SARS-covid-1. Nú hefur Kári slegist í hóp með Trump og fleirum sem gerir ekki ráð fyrir að bóluefnið verði tilbúið fyrr en á næsta ári, þótt menn geri sér vonir um að það komi fyrr. Þórólfur Sótti hefur verið varkárari og ekki viljað gefa neinn ádrátt um hvenær búast megi við að bóluefnið verði tilbúið, aðeins að okkur séu tryggðir nægilega margir skammtar þegar þar að kemur. Enginn þeirra segir að kannski komi bóluefnið aldrei þótt það sé alveg inni í myndinni. Í millitíðinni verðum við að reiða okkur á þá meðferðir sem "teymið" styðst við hverju sinni. Fyrir þeim upplýsingum er okkur ekki treyst.

Nokkurn vegin á sömu línu og Þórólfur er gamall veiruhundur sem frægur varð á níunda áratug síðustu aldar þegar hann (ásamt fleirum) uppgötvaði veiruna sem veldur eyðni. Robert Gallo heitir hann og hefur hann litla trú á að brúklegt bóluefni verði komið í notkun fyrr en í fyrsta lagi eftir tvö ár. Hann bendir á að allir sem nú taka þátt í kapphlaupinu um að vera fyrstur séu að fást við sama spike-proteinið og að þeir séu nú þegar búnir að tryggja sig gagnvart skaða sem af bóluefninu getur hlotist. Beinum eða óbeinum. Gallo sem er eldri en tvævetur í bransanum ætlar ekki að láta bólusetja sig fyrr en reynsla er komin á virkni efnisins og skaðleysi. Í millitíðinni ætlar hann að styðjast við athuganir og reynslu sem rússneskir vísindamenn urðu áskynja um þegar lömunarveiki bóluefnið var til reynslu í Rússlandi, þ.e. að taka inn skammt af lömunarveikis bóluefni sem forvörn gegn veirunni. En þessir rússnesku vísindamenn (Chumakov, Voroskilova) veittu því athygli að börn sem bólusett höfðu verið voru veiru frí um nokkurn tíma eftir bólusetningu, þ.e. engar veirur grasseruðu í þessum börnu. Fleiri bóluefni koma einnig til greina, t.d. mislinga. Hugmyndin byggir á því að við bólusetningu er ósértæka ónæmiskerfið ræst, sem verndar viðkomandi þar til mótefnamyndun fer í gang. Hér er kannski komin önnur skýring (hin er vanþroski ACE2) á því að börn sem sýkjast verða síður veik og hafa yfirleitt minna veirumagn í sér. En nánast frá fæðingu og fram undir fermingu gangast flest börn á Vesturlöndum undir heilmikil bólusetningar ferli af ýmsu tagi. Það er því stöðugt verið að örva ósértæka ónæmi þeirra. Í öllu falli vill Gallo láta reyna á þetta. Til þess hefur hann fengið til samstarfs Rússann Chumakov,(aðstoðar framkvæmdastjóri veirurannsókna hjá FDA (lyfjastofnun Bandaríkjanna)) son þessara tveggja rússnesku vísindamanna.   Tilraunir eru nú þegar hafnar, þó ekki í Bandaríkjunum, þ.s. lyfjarisarnir og stóru heilbrigðisstofnanirnar halda öllu í heljargreipum. 

 

 

 

Smá saman fyllist púslan

Frá því Wuhan-veira fór fyrst að hrella okkur hafa vísindamenn um allan heim unnið sleitulaust að því að berja hana niður. Þar eru íslenskir vísindamenn ekki undanskildir. Má minna á að ÍE, Kári og co fengu birta grein í NEJM fyrr á þessu ári sem tekur á hluta þeirrar spurningar sem snýr að misræminu milli áhættuhópa. Það vill segja milli barna versus þeirra sem eldri eru og þeir sem hafa svokallaða undirliggjandi sjúkdóma. Spurningin hefur vafist fyrir mönnum þótt flestir virðist sammála um að þetta misræmi sé til staðar, þ.e. aðrir en þeir sem fengu hland fyrir hjartað þega Bandaríkjaforseti benti á það. Grein ÍE sýnir fram á þetta misræmi. Þegar úrtak heilbrigðra einstaklinga var skoðað kom í ljós að engin börn undir 10 ára aldri voru smituð á meðan 0.8% 10 ára og eldri höfðu náð sér í smit þótt þeir hafi ekki sýnt þess merki. Rannsóknin tók líka til hóps einstaklinga sem útsettir höfðu verið fyrir veirunni (en voru ekki veikir) og þar reyndust 6.7% barna hafa sýkst á móti 13.7% þeirra sem voru 10 ára og eldri. Það virðist því mega ganga út frá að misræmið milli hópa sé til staðar og að börn geta líka sýkst. 

Annað sem virðist nokkuð klárt er að helsta leið veirunnar inn í líkamann er í gegnum nef/munnhol, þar sem hún smokrar sér inn í þekjufrumur um svokallaðan ACE2 (Angiotensin-converting enzyme 2) viðtaka. Þekjufrumur er að finna í flestum líffærum og miklu mæli í lungum, hjarta og æðakerfinu, sem eru einmitt líffærin sem mestan skaða hljóta af veirunni.

 Innlegg í þá umræðu kemur frá Rannsóknastofu Hjartaverndar sem í gegnum tíðina hefur rannsakað íslenskan almenning fyrir hinum ýmsu kvillum hjarta og æða. Hvort rannsóknir þeirra á ACE2 viðtaka um hafa verið birtar veit ég ekki, en forstöðumaður stofnunarinnar greindi nýlega frá því í útvarpsviðtali að þennan víðtaka væri að finna í auknu magni hjá sykursýkis sjúklingum. Þar er þá komið enn eitt stykkið í púsluspilið sem veitt getur svar varðandi undirliggjandi sjúkdóma.

 Og leitin heldur áfram. Nýleg grein í JAMA fyllir enn betur í myndina. Þar voru ACE2 víðtakar mældir í mismunandi aldurshópum. Niðurstaðan er að marktækur munur er milli allra hópa miðað við yngstu þátttakendurnar sem voru undir 10 ára aldri. Virðist sem tjáning viðtakanda sé þroska og fullri tjáningu ekki náð fyrr en eftir tvítugt. Hér gæti því verið komið fram ein skýring á því að börn sýkjast síður, þótt sú skýring þurfi ekki að vera sú eina. 

Heimildir:

https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa2006100

https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2766524

 

 

 

 

 

 

Áslaugu Örnu att á foraðið

Maður trúði varla sínum eigin eyrum þegar maður heyrði fulltrúa úr forystu Sjálfstæðisflokksins opinbera þessa endemis fávisku í Eldhúsdagsumræðunum í gær:

Áslaug Arna sagði ljóst að alþjóðavæðing­in virðist ógn­væn­leg fyr­ir suma. „Við stopp­um ekki þessa þróun en við höf­um alla burði til að taka þátt í henni. Sjálf­stæðis­flokk­ur­inn mun sem fyrr vera þar í for­ystu.“

það mætti halda að lokað hafi verið á internet reikninginn hennar. Hún hafði ekki grænan grun um hvað er að gerast í nánasta umhverfi Íslands. Nú rétt eftir kosningar til Evrópuþingsins virðist stúlkan ekki hafa hugmynd um þær hræringar sem andstæðingar alþjóðahyggjunnar hafa kallað fram. Og hlotið stuðning við í þessum nýafstöðnu kosningum. Hún hafði ekkert heyrt af gulvestingunum í Frakklandi, Brexit kosningunum í Bretlandi eða uppreisn miðstéttarinnar í Bandaríkjunum, sem gaf elítu-alþjóðasinnunum langt nef, þegar hún kaus Trump sem forseta sinn.

Nei, Áslaug Arna taldi sig þess umkomna að tala niður til þeirra flokksmanna sem hún telur stjórnast af ótta við framtíðina. Sjálf er hún í mestu vandræðum með að skilgreina þessa framtíð sem hún þó telur sig færa um að móta.

Maður bara spyr - hvaða gagn er að slíkri forystu og hvernig fer þessi alþjóðavæðing Áslaugar Örnu saman við varðstöðu Sjálfstæðisflokksins um fullveldi íslands? Eða hefur fullveldið nú verið selt fyrir 30 Skildinganes?

PR-stunt ársins

Jæja, nú er Reykjavíkurborg búin að fá sinn skammt af PR-skúbbi ársins. Alla helgina hefur glumið í eyrum okkar að vegna gríðarlegs svifryksmagns í lofti skuli borgarbúar fá ókeypis í stræto í dag. Í dag fáum við hins vegar að sjá sprautubíla borgarinnar geysast um göturnar sprautandi hreinsivökva í allar áttir. Verk sem ætti að vera sjálfsagður hlutur í hverri borg. En nei, það tók borgina 3 mánuði að undirbúa verkið og borgarstarfsmenn láta eins og þeir séu ofurhetjur.

Engin svifryksmengun sjáanleg og ég bara spyr - hvar hafa þessar ofurhetjur verið í allan vetur? Eigum við von á að sjá þær aftur? 

Lífið í hundrað og einum

”Haltu kjafti. Drullaðiu þér inn” fékk ég framan í mig, þegar ég gerði athugasemd við einn af þessum “sólbrúnu” ruslatunnuköfurum sem reglulega róta í heimilisruslinu.

Lýtalaus íslenska, en með þykkum hreim.