Að vera fyrstur

Hvað kemur til að mannvinurinn mikli Bill Gates stekkur upp á nef sér og vænir Lyfjaeftirlits stofnun Bandaríkjanna (FDA) um undirlægjuhátt við Trump og varar landa sína við að þiggja bóluefni sem Trump stjórnin vill gefa henni? Maðurinn sem hefur helgað líf sitt leitinni að bóluefni sem linað gæti þjáningar fátækra í þróunarlöndum. Maðurinn sem barist hefur af hörku gegn anti-vaxxers sem ekki hafa vilja þiggja af gnægtarbrunni gæsku hans tekur sér nú stöðu við hlið þeirra. Maður verður létt hvumsa.

En svo minnist maður þess að Bill Gates og frú eru stærstu einstöku kostunaraðilar Alþjóða heilbrigðis stofnunarinnar nú þegar Bandaríkin hafa sagt sig frá henni. Bill Gates er nánast eigandi stofnunarinnar eftir að hafa lagt henni til $2.4 milljarða síðan árið 2000. Á síðasta ári nam beinn stuðningur hans $250 milljónum og er þá ekki talin með fyrirtæki og stofnanir sem hann á drjúgan hlut í en bera ekki nafn hans. Ólíklegt er að skálkurinn Tedros Adhanom  Ghebreyesus væri nú höfuð stofnunarinnar ef ekki hefði notið stuðnings hans og Kína við ráðninguna. WHO og Gates eiga mikið undir að "rétta" bóluefnið komi fyrst á markað enda hefur Gates ásamt fleiri stórlöxum (t.d. George Soros, Anthony Fauci) veðjað á að Gilead verði fyrst í mark. Gilead* er eitt af mörgum lyfjarisum sem lagt hefur WHO til fjármagn og vill líklega fá eitthvað fyrir sinn snúð. Gilead er einnig fyrirtækið sem framleiðir lyfið Remdesivir og græddi á tá og fingri þegar WHO, FDA og CDC lögðust á eitt við að kveða niður orðróm um gagnsemi Hydroxychloroquine vegna CoV-19. Hræbillegt lyf sem nú hefur verið sýnt fram á að dugar vel sem fyrsta vörn gegn sjúkdómnum, en eitthvað varð að gera svo hluthafarnir töpuðu ekki á fjárfestingunni. En nú steðja ógnir að. Talið er að AstraZeneka og/eða Pfizer, jafnvel Moderna geti orðið á undan með bóluefni (þrátt fyrir smá hikst) og þá ríður á að bregða fæti fyrir sigurvegarann. Að það geti svo komið Trump illa er bara bónus. 

En kannski er þetta ekki bara einföld spurning um peningar, kannski er þarna líka spurning um orðspor. Fyrr í þessum mánuði þurfti WHO að viðurkenna að þeim hafi orðið á í messunni. Aðeins viku eftir að hafa gefið út yfirlýsingu um að lömunarveiki hafi nú verið útrýmt í Afríku þurfti WHO að gefa út viðvörun um að bóluefnið sem notað hefur verið hafi orsakað lömunarveiki af týpu 2. Tilgreind eru 2 tilfelli í Súdan, en staðreyndin er sú að veikin hefur grasserað í Chad, Eritreu, Eþíópíu og allar götur þvert yfir Afríku til Nígeríu. Auk þess eru börn að veikjast eftir bólusetningar í Pakistan og Afganistan en þar grasserar að auki "wild type" (þ.e. sjálfsprottin) týpa 2 lömunarveiki. Týpa 2 er veikluð veira ólík bóluefninu sem við fáum þegar við ferðumst til þessara landa. Meira en 200 tilfelli hafa verið skráð síðan 2018 en engin leið að staðfesta að þar hafi engu verið leynt. Þó er vitað að Eþíópía lét eyða 7000 skömmtum af týpu 2 bóluefninu eftir svipaðan faraldur þar í landi. Það er ansi hart að eftir 30 ára vinnu og $16 milljónir skuli bólusetningar nú vera einn helsti valdur lömunarveiki í Afríku. Bill Gates hefur lagt mikla peninga í þetta prógram, sem hugsanlega hefði aldrei farið af stað ef hans hefði ekki notið við. Orðspor er því mikilvægt og gott að geta varpað athyglinni annað. 

Fæstir hugsa út í hvernig bóluefni verður til. Hugsanlega sjá menn fyrir sér hvítklætt fólk með hanska og grímur flytja vökva milli glasa á dauðhreinsaðri rannsóknastofu. Það er myndin sem fjölmiðlar varpa að okkur. En áður en bóluefnið kemur til okkar er búið að gera margvíslegar tilraunir með það. Mýs, rottur og mjög líklega apar koma þar við sögu. Og svo eru það menn. Fólk í fátækum þróunarlöndum er tilraunadýr áður en óhætt er að kynna okkur fyrir töfralyfinu sem á eftir að verja okkur fyrir aragrúa af sjúkdómum. Rússland, Kína, Indland og Suður-Ameríka hafa löngum verið þar fremst en eftir því sem efnahagur þessara landa hefur batna hefur orðið erfiðra að fá fólk til að taka þátt. Nú hafa Suður-Afríka og Kenýa tekið við. Samkvæmt clinicaltrials.gov eru yfir 2000 tilraunir með bóluefni og lyf ýmist í gangi eða á teikniborðinu í Suður-Afríku. Þótt margar þessara tilrauna bæti líf okkkar, þá eru aðrar sem skilja eftir ómældan skaða. Skaða sem oft er ekki bættur.   

Týpu 2 lömunarveikisbóluefnið var gefið að undirlagi Global Polio Eradication Initiative sem fjármagnað er af Bill&Melinda Gates stofnuninni. GAVI Vaccine Alliance sem einnig er fjármagnað af Gates er nú að gera 3ja fasa tilraunir með CoV-19 bóluefni á um 20 þúsund Suður-Afríku búum. Við skulum vona að þar fari betur. 

 

*https://www.dr-rath-foundation.org/2019/01/world-health-organization-gates-foundation-now-second-largest-funder-after-u-s-government/ 

 

Hvernig skal tekið á móti vágestinum?

Viðbrögð við Wuhan faraldrinum hafa verið á ýmsan veg, en eftir því sem ferli farsóttarinnar vindur fram koma fleiri möguleikar í ljós. Blóðvökvagjafir, lyfjakokteilar og náttúrulegar varnir eru á borðinu hver um sig studd vísindalegum rökum. Sem eldri borgari varðar mig um hvað er að gerast í heimi covid-vísindanna og vegna skorts á upplýsingum frá hinu heilaga þríeyki fer ég mínar egin leiðir við að afla mér þeirra. Í dag er það tiltölulega auðvelt því of mikið hefur nú þegar verið birt til að læknavísindin geti aftur vakið upp mátt töfralæknanna. Því síður dugar það Kára að uppnefna fólk sem andmæla tillögum hans, því við erum komin þónokkurn spöl frá miðöldum og látum ekki lengur þagga niður í okkur.

Svo, hvar liggur varnarlínan í dag?

Vonir sem bundnar voru við blóðvökvagjafir munu ekki duga nema fyrir fáa. Mótefnin í blóðvökvanum þurfa að vera í háum títer til að gagnast sem best og þau þarf að gefa mjög snemma í ferlinu. Innan við 4 daga frá innlögn. Mótefnin í blóðvökvanum gegn veirunni geta linað sjúkdómseinkenni og flýtt fyrir bata. En misjafnt er hve mikið hver einstaklingur framleiða af mótefnum gegn veirunni og þau hafa aðeins ákveðin líftíma. Blóðvökvagjöf er líka háð því að fólk sé tilbúið að koma inn og láta tappa af sér. Því mun aðferðin aldrei gagnast nema tiltölulega fáum. En er á meðan er.

Lyfjanotkun er flóknara mál og kannski aldrei eins og nú eftir að pólitíkin komst í spilið. Án þess að hafa fullvissu fyrir því grunar mig að hér heima byggi lyfjagjöf helst á notkun stera. Þá er Dexamethasone líklegasti kandidatin, þótt nýlega birtar niðurstöður sýni að aðrir sterar komi einnig að notum. Dexamethasone bætir lífslíkur inniliggjandi sjúklinga umtalsvert. Það sýna líka nýlegar niðurstöður belgískra lækna um notkun lágskammta Hydroxychloroquine (HCQ) gjafa, en á það má víst ekki minnast því þá fer hið heilaga apparat á hvolf. En HCQ kemur að bestu notum þegar sjúkdómurinn er á byrjunarstigi.Það ætti því að vera undrunarefni hvers vegna stóru rannsóknirnar á vegum OCEBM og WHO leyfðu sér að nota margfalda ráðlagða skammta til að kanna réttmæti fyllyrðinganna um gildi HCQ þegar þær komu fyrst fram. Skammtar sem kölluðu fram margvíslegar aukaverkanir og hugsanlega óþarfa dauðsföll. En eftir að hafa fylgst með pólitíkinni sem umlykur lyfjabransann og hatrið á Trump (sem missti út úr sér að honum litist bara vel á HCQ- meðferðina) á maður víst ekki að verða hissa þótt fæti sé brugðið fyrir óæskilega upplýsingar. 

Sjúklingur á áttræðisaldri tjáði sig í Morgunblaðinu í vikunni og kom þar í ljós að hann hafði fengið veirulyfið Remdesisivir ásamt súrefnisgjöf. Við þær aðstæður er Remdesivir líklegast til að koma að gagni, þ.e. meðan sjúklingur er á súrefni en áður en hann þarf á öndunarvél að halda. En ólíkt hinum tveimur lyfjunum sem nefnd eru, þá er Remdesivir rándýrt lyf og til í takmörkuðu magni. Samkvæmt athugun frá BNA kostar meðhöndlun hvers covid-19 sjúklings $3200 á meðan Dexamethasone meðhöndlun kostar innan við $100. Ennþá ódýrara væri að setja alla á lágskammta HCQ strax við greiningu og losna við sem flestar innlagnir. Það er því undrunarefni öllum sem skoða þessa belgísku rannsókn, sem náði til 8000 einstaklinga, hvers vegna stóru rannsóknirnar sem OCEBM og WHO settu af stað til að kanna gagnsemi HCQ, studdust við margfaldan ráðlagða skammta af lyfinu sem aftur kallaði fram margvíslegar aukaverkanir. 

En meðan beðið er eftir brúklegu bóluefni er ekki úr vegi að skoða nýlega rannsókn á vegum Southhampton háskólans og lyfjaþróunarfyrirtækisins Synairgen. Um er að ræða tvíblinda rannsókn með lyfleysu viðmiðunarhópi, þar sem könnuð voru áhrif beta-interferon nefúða og komist að áhugaverðri niðurstöðu, þ.e. að 79% þátttakenda í áhættuhópi áttu síður á hættu að verða alvarlega veikir af vírusnum borið saman við sambærilegan hóp sem fékk lyfleysu. Öndunarörðuleikar voru jafnframt tvöfalt minni en þeirra í lyfleysu hópnum. Beta-interferon er nú þegar notað gegn MS og því eru verkanir þess kunnar. Úrtakið var 101 og því þarf að prófa þetta í stærri hópi, en það lofar góðu.     

Beta-interferon er náttúrulegt boðefni sem er framleitt í sýktum frumum. Það virkar bæði innan og utan frumu, hindrar m.a. fjölföldun RNA sem er veirunni nauðsynlegt til að hún nái að fjölga sér og eftir losun úr sýktri frumu binst það sama viðtaka sem veiran notar til að komast inn í frumur. Nokurskonar lok, lok og læs protein sem gagnast ekki bara gegn þessari veiru heldur getur líka gagnast gegn öðrum veirum, s.s. flensuveirum. Gæti verið mjög spennandi valkostur þegar hin árlega flensa heldur af stað í hrigferð sína um hnöttinnog hittir fyrir covid-sjúka.

Það þarf greinilega að hafa margt í huga þegar pestin er annars vegar. Eftir sem áður er vænlegast að þvo sér vel um hendur, passa upp á fjarlægðarmörk og bera grímu í mannþröng og koma þannig fyrir smit.