Nýjungar í nýtingu orku

Matti hefur gert sér grein fyrir að orkuna má nýta á ýmsan veg. Hana má nýta jafnt til gagn sem ógagns og svo má líka sleppa því að nýta hana. Þannig vilja Vinstri græn til dæmis sleppa því að nýta hana. Reyndar hljómaði allur vinstrikórinn þannig þegar Al Gore flaug með þotuliði sínu um heimsbyggðina, spúandi koltvísýring í tonnavís, og boðaði heimsendir ef menn skriðu ekki umsvifalaust inn í moldarkofann aftur. Sjálfur bjó hann á búgarði sínum í Tennessee og brenndi þar ljósum þannig að jafnaðist á við orkunotkun 20 meðalstórra heimila. Nú telur Gorekórinn sig geta hlegið að einhverjum heimsendaspámanni sem færir til dagsetningar síns heimsendis eftir hentugleika. Hahahaha-haaa syngur kórinn sem bíður nú eftir næsta græna, rauða eða gráa spámanninum sem býður þeim uppá "trúverðugan" heimsendir. Endalok mannkyns vegna "hlýnunar jarðar" var tekið sömu opnu örmunum og "fimbulvetrinum" sem spámenn gömlu Goreanna lofuðu trúarsöfnuðum sínum. Sumir láta sig aldrei hætta að dreyma. 

En Matti er ekki einn um að koma auga á að nýta möguleikana sem í boði eru. Þeir sem eru farnir að þreytast á að borga himinháa reikninga fyrir framleiðslu orku sem engan veginn stendur undir kostnaði eru farnir að loka vindverum sínum. Það gerðu Danir nýlega þegar kostnaður við viðhald óx þeim yfir höfuð. Það gerðist líka í Skotlandi þar sem sex vindverum var borgað fyrir að hætta framleiðslu. Það borgaði sig fyrir framleiðandann (The National Grid) að reiða fram ₤300.000 til að láta þessa "hreinu" orku framhjá sér fjúka. Og maður spyr sig: hvers vegna?

Við sem höfum fengið yfir okkur holskeflu af hækkunum frá Orkuveitunni OKKAR spyrjum líka: hvers vegna? Minnihlutinn í borgarstjórn taldi ekki þessa brýnu þörf fyrir hækkanir vera fyrir hendi. Engu að síður hækkaði gjaldskrá OR um 28.5% síðasta haust og nú aftur um 8% í vor. Þá er ekki talið með fráveitugjaldið sem hækkaði um 45% þótt engar fráveituframkvæmdir séu í gangi. Þetta gjald kallaði R-listinn reyndar "holræsagjald" á sínum tíma og taldi það óhjákvæmilegt svo hægt væri að rækta rækjur og flytja gögn um Línu Alfreðs.

Nú heyrast raddir um að það sé svo hagkvæmt að flytja rafmagn um streng til Evrópu. Þá hlýtur maður að spyrja hvers vegna Skotar séu að loka fyrir vindver sín, þegar framleiðslan er í hámarki og orkukostnaður að sliga evrópsk heimili? Kannski liggur lausn gátunnar í því að þeir sem stýra þessum orkuverum ætla að hámarka tekjur sínar með því að framkalla "orkuskort". Það yrði þá ekki í fyrsta sinn sem kreppa er nýtt til að hækka verð á nauðsynjum. Í kreppunni miklu framkallaði Roosevelt forseti matarskort með því að setja lög sem heimiluðu afmörkuðum hópum í landbúnaði og iðnaði að framleiða takmarkað magn af vöru. Þetta tryggði þeim hinum sömu hátt verð á meðan bændur eyddu uppskeru sinni eða seldu úr landi á meðan milljónir heimamanna sveltu. Lögin (The National Industry Recovery Act og The Agricultural Adjustment Act) voru í gildi í 2 ár eða þar til 1935 að Hæstiréttur Bandaríkjanna dæmdi þau ógild á grundvelli stjórnarskrárvarinna réttinda. Í millitíðinni hafði 10 milljón ekrum af uppskeru og 6 milljón svínum verið eytt. Til einskis. FDR var kosinn með atkvæðum bænda og verkalýðshreifinga 1932 undir merkjum sáttmála sem kallaðist The New Deal, sem tryggði hátt verð afurða til þóknanlegra í þjóðfélaginu á meðan aðrir sveltu. Samfylkingin dásamar þennan díl og minnist FDR með söknuði. 

Það fer ekki hjá því að maður sjái samlíkingu milli vinnubragða íslenskra stjórnvalda (ríki og borg), nýja sáttmála FDR og þessara skortskapandi Skota. Það er verið að nota þrengingar á krepputíma til að hækka álögur, verð á nauðsynjum og útdeila gæðum til útvalinna. Orkuverðið er hækkað upp úr öllu valdi og nú á að fara að útdeila pólitískum bitlingum í sjávarútvegi. Nú á að taka kvóta frá einu byggðarlagi svo hægt sé að gefa hann öðrum. Fjölga þar störfum og skuldum á meðan byggðarlag sem áður stóð í blóma er látið blæða út.  Nær og nær færumst við gömlu grýlu víxlverkunar gengisfellinga og launa.

Fyrst er sjávarútvegurinn lagður í rúst og svo er okkur sagt að það sé svo hagkvæmt að flytja orkuna út. Samfylkingin ætlar að sjá til þess að hér verður ekki búandi og Vinstri grænu flónin og Bestubjálfarnir framkvæma skítverkin fyrir þau. 

Til að tryggja að þessi áform gangi snurðulaust fyrir sig eru svo skósveinar ríkisstjórnarinnar á launum við að afnema eignarréttinn úr stjórnarskránni. 

Mynd: www.dailytelegraph.co.uk

 

Menntun, hreyfing og omega-3

 

Elizabeth Blackburn, nóbelsverðlaunahafi hélt fyrirlestur í hátíðarsal Háskóla Íslands í dag í tilefni 100 ára afmælis skólans. Fyrirlesturinn fjallaði um rannsóknir hennar á telomerum á litningum og hvernig lengd þeirra er stjórnað af hvata sem kallast telemerase. Lengri telomerar, lengri lífslíkur.

Lengd telomera getur komið upp um lífslíkur, stétt og stöðu manna.

Hér er stuðst við statistík en ekki endilega einstaklinga, en í stuttu máli má segja að stuttir telomerar finnast frekar hjá fólki með lægra menntunarstig og eða lifir við lélegar félagslegar aðstæður; fólki þjökuðu af krónísku stressi eða langvarandi álagi; fólk með öldrunartengda sjúkdóma eins og krabbamein, hjarta og æðasjúkdóma. Einnig var athyglisvert í niðurstöðunum að fólk komið yfir miðjan aldur hafði styttri telomera ef það hafði orðið fyrir endurteknum áföllum í æsku borið saman við þá sem aldrei höfðu orðið fyrir áfalli eða aðeins einu. Tengsl voru einnig milli langvarandi þunglyndis og stuttra telomera.

Á hinn bóginn voru marktæk tengsl milli langra telomera við hærra menntunarstig, hreyfingu og neyslu fitusýra af omega-3 gerð. Stutt en intensíft stress virtist ekki hafa áhrif á lengd telomera. En það er virkni telomerasans sem ræður lengdinni, því virkari sem hann er því lengur endist fruman.

Af þessu má sjá að það eru ekki bara erfðir sem ráða lífslíkum okkar, lífsstíll, umhverfi og uppeldisaðstæður hafa líka áhrif á það hvað frumurnar í líkama okkar (og þá auðvitað við) verða gamlar.

Veðjum á menntun, hreyfingu og omega-3. Erfðunum breytum við ekki svo glatt.

 

Mynd1: www.theage.com.au

Mynd2: www.positscience.com

  

 

Hver bjargar nú Brunamálastjóra?

 Það eru ekki bara ríkisstjórnir landa eins og Grikklands, Írlands og Portúgals sem hafa þurft að leita til sjúkrastofnana fjármálalífsins. Enginn vill lenda á þeirri sjúkrastofnun, en engu að síður hefur fjöldi landa keyrt útaf í fjárlagagerð svo áratugum skiptir, þannig að flestir upplýstir menn kannast orðið við skyndihjálparteymið sem gengur almennt undir heitinu AGS. Ísland er þar ekki undantekning enda ætlaði Ísland að kenna gömlum rekaviðardrumbunum í Cityað tefla djarft og leggja undir sig heiminn. Að endingu varð Ísland þó að að taka á móti björgunarteymi AGS og leggjast undir hnífinn. Með ólund og gífuryrðum en varð að kyngja hortugheitunum og opna bókhald sitt fyrir Óvættinum, því AGS er hátæknispítali heimsins í fjárlagalækningum. Fyrir kemur að meðferðin verður sjúklingnum ofviða svo að hann neyðist til að hafna meðferð. Sagt er að hann kjósi þá frekar að gefa upp öndina en gleypa elexírinn.

Í seinni tíð hefur ESB tekið þátt í hjúkrunarstörfum. Ekki vegna neinnar sérstakrar mannúðar eða samúðar með sjúklingnum heldur vegna þess að ESB hefur orðið uppvíst að vera einn helsti smitberi síðari tíma. Pestin sem dreifst hefur um 17 lönd og smitað víðar kallast evra og þótt hún hafi ekki sýnt nein sjúkdómseinkenni í fyrstu hefur hún reynst, í seinni tíð, sársaukafull og í reynd sjúklingnum bráðdrepandi.

En nú er upp komin sú staða að meinið hefur stökkbreyst og nýtt afbrigði komið fram, þannig að nú er það yfirlæknirinn sjálfur sem þarf að leita sér lækningar. Aldrei þessu vant eru peningar og völd ekki lengur sá gjaldmiðill sem greitt getur götu hans til hins "heilsusamlega" lífs sem hann á að venjast. Milljón dollarar duga ekki til að losa hann við afleiðingar óværunnar sem hrjáð hefur hann og leggur hann nú lágt. Aðeins vinirnir í björgunarsveitunum geta komið honum til hjálpar, það er að segja, ef þeir sjá sér hag í því.

Staðan er hins vegar sú að hvorki AGS eða ESB búa yfir þeirri kraftaverkamixtúru sem komið getur Hr Brunamál aftur í söðulinn, því  NYPD vill gefa honum ormalyf til að losa hann við óværuna. Þó má vera að takist að útskrifa hann að lokum í hjólastól og senda hann heim til eiginkonunnar sem enn trúir á töfralækna. En í framlínu björgunarsveitanna fer hann tæpast aftur. Og tæpast mun hann velta Sarkozy úr sessi, sem af mikilli rausn ætlar nú að skenkja þjóð sinni erfðaprins(essu) að konunga sið.  

Í faðmi skilningsríkrar eiginkonu mun Hr Brunamál hafa nægan tíma til að tileinkað sér orð Jack Lemmon í Irma la Douce "I am just half a man", hvort sem það verður honum til huggunar eða ekki.

Myndir: www.townhall.com

 

Menguð frásögn af fóðurframleiðslu

Nýsköpun

 

Það getur verið erfitt að þjóna mörgum herrum. Þetta er forseti BNA að upplifa þessa dagana. Eins og einhver sagði: það var auðvelt að taka Osama bin Laden út, en flóknara að takast á við umræðuna eftir á. Obama vildi birtast þjóðinni sem mikil stríðshetja. Hetjan sem réði niðurlögum þjóðaróvinar númer eitt. Þess vegna birti Hvítahúsið myndir af forsetanum, utanríkisráðherranum, herráði og helstu ráðgjöfum þar sem þau fylgdust með beinni útsendingu af innrás sérsveitar í híbýli ObL. Sagt var í upphafi að skipunin um aftök hafi komið frá forsetanum sjálfum. Bjálfinn Pelosi, sem hélt ekki vatni vegna grimmdarverka Bush í Guantanamo, fannst bara flott að Obama skyldi láta taka óvininn af lífi án dóms og laga. Bærilegur talsmaður mannréttinda þar.

En síðan áttaði Hvítahúsið sig á því að þessi þátttaka Obama í aðgerðunum var ekki gott PR og hugsanlega áttuðu þeir sig á að síðar gætu myndir af atburðinum "lekið" á netið. Við svo búið varð að gefa út tilkynning að myndsambandið hafi rofna í 20 mínútur akkúrat á þessum afdrifaríku mínútum. Vopnuð mótspyrna húsráðanda var svo borin til baka, hugleysi Osama bakvið pilsfald eiginkonu reyndist heldur ekki standast nánari skoðun og aftaka hennar síðar "down grade-uð" í skot í fótinn. Útskýringarnar hafa fimm sinnum tekið breytingum og óljóst hvort þar sé einhver endapunktur í sjónmáli. Hvítahúsið útskýrir nú ósamræmið í yfirlýsingunum sem "Fog of war" og skelfingarsvipur á andliti Hillary hefur nú breyst í astmakast.

Til að fá einhvers konar pólitískan geislabaug út úr öllu saman dreif spunasveit Hvítahússins í að halda minningarathöfn á lóð Tvíburaturnanna. Hraðskeyti var sent til George W. og honum boðið að koma sem þriðja hjól undir vagninn. Bush sá í gegnum áróðursbragðið og afþakkað kurteislegs. Hann ætlar að heiðra minningu látinna við athöfn sem haldin verður í september þegar 10 ár eru liðin frá árásunum. Kudos fyrir Bush.

En þrátt fyrir allar hagræðingar á frásöginni er málið enn ekki útkljáð. Bitbeinið nú er myndbirting af bin Laden dauðum. Öll spjót standa á Obama bæði frá hægri og vinstri. Skítt með að myndirnar geta valdið uppþotum um allan hinn múslímska heim. Því verða menn að mæta með karlmennsku, því Wikileaks skjölin hafa sýnt að slíkar upplýsingar geta skotið upp kollinum þegar minnst varir og þá gjarnan á versta tíma. Óbirt fæðingarvottorð Obama var farið að grafa undan trúverðugleika hans og á sama hátt geta myndir af  bin Laden dauðum endað allar óraunhæfar vangaveltur, sem leitt gætu til óeðlilegrar helgidýrkunar á karlinum.

Þrátt fyrir samhæfða spunasveit er Obama enn ekki kominn á fast land hvað þessa aðgerð varðar.

Charles Krauthammer birti góða grein um aðdraganda og fall Osama bin Laden. Hana ættu sem flestir að lesa. Og Wolfowitz leggur sitt lóð á vogarskálina. Að endingu leiðbeinir borgarstjórinn í Lundúnum okkur um hvernig skuli bregðast við (the dos and don´t) innrás sérsveita bandaríkjahers á heimilið.

 

Den "nye" Gamle By

Eftir nokkrar annasamar vikur í Árósum í boði vina minna við örveru og ónæmisfræðideild háskólans þar, er ég nú komin heim til að vinna úr þeim gögnum sem kalla má árangur erfiðisins. Ekki fengust allir draumar uppfylltir en þannig er lífið á hnífsegg vísindanna. Dansinn þar getur verið djarfur.

En meðan á dvölinni í Árósum stóð fékk ég tækifæri til að endurnýja kynni mín af Den Gamle By; minjasafni þeirra um byggingarlist og sögu fyrri tíma. Í Árósum eru menn ekkert að rugla saman nútíð og fortíð. Fortíðin fær að standa meðan hún gagnast en þá er hún annað hvort fjarlægð eða flutt á safnið. Vilji maður vita hvernig fólk lifði sínu lífi í "den" heimsækir maður SAFN. Þar má sjá hvernig heimilishald og viðskipti tvinnuðust saman undir einu þaki; bakarinn, slátrarinn, hjólhestaviðgerðamaðurinn og skrogskerinn hver átti sitt verkstæði og krafan um hátimbruð húsakynni var ekki sérlega stór í sniðum. Hver sá um sitt og fólk drýgði húshaldspeningana með nokkrum hænum og ræktun matjurta í bakgarðinum. Safnið er staðsett nokkuð miðsvæðis í gömlum árfarvegi en er fullkomlega aðskilið frá borginni sem iðar af lífi nútímaverslunar og viðskipta. Innan um verslanir af öllum gerðum má finna kaffihús, kvikmyndahús, listasöfn og gallerí í bland, en ekkert af þessu yfirgnæfir helsta tilgang miðborgarinnar; verslunina. Þarna eru líka skólar, kirkjur og opinberar byggingar auk lífæðar borgarinnar, Hovedbanegarden.

Vilji maður kynnast lífi fólks á steinöld getur maður gert sér ferð út á herragarðinn Moesgaard og séð hvernig steinaldarmaðurinn gerði sér mat úr því sem gjöfult landið hafði upp á að bjóða. Þar söfnuðu þeir korni, grófu upp rætur og veiddu sér villisvín til matar með vopnum sem þeir hjuggu til úr tinnusteini. Sama tinnustein notuðu þeir til að skera "mýrarmanninn" á háls. Víkingar lögðu þetta landsvæði seinna undir sig og gerðu þaðan strandhögg á fjarlægar slóðir. Þannig var lífið í den en nú er öldin önnur og friðsælla yfir viðskiptalífinu en áður var.

Aros-búar skammast sín ekkert fyrir að vera kaup - og iðnaðarmenn. Það var upphaf búsetu á svæðinu og hefur haldist alla tíð síðan. Þar hafa þeir vinning yfir 101-elítuna í  Reykjavík. Hún trúir því að svokallaðar "skapandi greinar" geti orðið undirstaða velmegunar á Íslandi. Mikil velta í þessum iðnaði er þó ekki mælikvarði á mikilvægi hans fyrir þjóðarbúið. Í sumum tilvikum skaðleg eins og nýlegt dæmi úr myndlistaheiminum sýndi, þegar matvælaiðnaði var blandað saman við listiðnað svo hrollur fór um margan manninn. Útflutningur þessara skapandi greina er sama sem enginn ef undan eru skildir þeir sem meika það erlendis og hverfa þar með af skattskrá landsins. Nú, en nokkur gjaldeyrisöflun skilar sér þó í kassann í tengslum við tónlistarviðburði og túrisma.

Í hverju felst listrænt gildi þessarar sérkennilegur húsaþyrpingar og verður hún "reykvískara" við að tjarga kofann?

Það er hins vegar ekki víst að útlendingar búi yfir þeirri "snilligáfu" að geta metið hið sérstæða listræna auga ríkjandi afla í borginni.  Til þess hafa þeir kannski ekki nægan skilning á draumaarkitektúr Ólafs F., sem nú ræður ríkjum í Kvosina í formi nútímavæddrar fortíðar og sendir okkur aftur til steinaldarstigsins, sem við þó eigum ekkert tilkall til. Það afkáralegasta við þessa ofur-retróstefnu er að arkitektablómi Íslands tekur fullan þátt í bakföllunum. Arkitektar og aðrir "skapandi" listamenn leggja nú nótt við dag við að endurskilgreina gamlar fúaspýtur eins og tilvist þeirra í daglegu lífi gefi okkur menningarsnauðum útkjálkamönnum meiri vigt. Árósarbúar varðveita sína gömlu menningu í árfarvegi og gera vel við hana. Í Kvosinni fer engin varðveisla menningar eða minja fram. Aðeins billeg eftirlíking af danskri menningu í bland við minnimáttarkennd þess sem á sér engar rætur og mistekur farið eftir expressóbollann á fingrum sér fyrir heimslist.

Inn í þetta menningartómarúm rís nútímalegt      

tónlistarhús á hafnarbakkanum í Reykjavík,

óöruggt með að stíga skrefið til fulls inn

í lágkúrulegan félagskapinn sem fyrir er. 

Harpan er ljósár í burtu frá eftirlíkingunum.

Getur einhver láð henni að hika?

www.en.harpa.is